Bartnik zet Poolse melancholie op cd https://www.operamagazine.nl/
28 februari 2019
Sopraan Aldona Bartnik heeft met Melancholia haar eerste solo-cd gemaakt, vol werken van Poolse componisten uit de negentiende eeuw. Die keuze was heel bewust. “Ik wilde iets persoonlijks met de wereld delen.” François van den Anker vroeg haar naar het ontstaan van de cd en het gekozen repertoire.
Aldona Bartnik groeide op in Polen, maar vertrok na haar bacheloropleiding zang naar Den Haag voor een studie aan het Koninklijk Conservatorium. Het was een hele stap, maar “dat zit in mijn natuur”, zegt Aldona. “Ik sta open voor nieuwe dingen. Ik wilde niet voor altijd in Polen blijven, maar de wereld verkennen.”
Sinds de afronding van haar master in Den Haag woont ze zowel in Polen als in Rotterdam. “Maar als mensen vragen waar ik woon, zeg ik meestal: in een koffer. Ik had nooit verwacht dat het zo zou lopen, maar ik kan zo mijn vleugels spreiden.”
In Den Haag specialiseerde Aldona zich in oude muziek, maar ze benadrukt dat ze zich zeker niet op een bepaalde stijlperiode wil vastleggen. “Ik wil vooral een ruimdenkend kunstenaar zijn, niet alleen gericht op barok, maar ook op het klassieke en romantische repertoire.”
Ze had geluk en kon snel na haar opleiding met grote namen uit het vak werken, zoals Ton Koopman en Philippe Herreweghe. Ze reisde met hen letterlijk de wereld rond. Als koorzangeres heeft ze een imposant rijtje ensembles op haar cv staan, waaronder Vox Luminis, Collegium Vocale Gent, de Nederlandse Bachvereniging en het Groot Omroepkoor.
“Iedereen wilde weten waar ze de partituren konden vinden”
Aldona Bartniks cd Melancholia is gevuld met muziek van ruim na de barok. Ze koos werk van de componisten die ze als kind leerde kennen via haar oudere zus, die piano speelt. Zelf begon ze met de viool. Ze speelde eerst de vioolcomposities van de grote Polen en richtte haar aandacht toen op het zingen. “Toen ik de zang ontdekte, ben ik de liederen van Chopin, Ignacy Jan Paderewski en Karol Szymanowski langzaam, één voor één, gaan studeren.” Een selectie van die stukken staat op de cd, opgenomen in de Zeeuwse Concertzaal in Middelburg en onlangs verschenen bij Zefir Records.
De plaat moest een persoonlijk document zijn, iets van haar persoonlijkheid dat ze met de wereld wil delen. Ze vroeg als begeleider pianist Maurice Lammerts van Bueren. Ze trof hem tijdens haar studie aan het Haagse conservatorium, waar hij zangers coacht en begeleidt. “Ik nam deel aan een workshop en vroeg Maurice voor de begeleiding van twee liederen van Szymanowski. De deelnemers aan de workshop en Maurice waren erg verrast en enthousiast, en iedereen wilde weten waar ze de partituren konden vinden.”
De onbekendheid van veel zangers met het Poolse liedrepertoire begrijpt ze heel goed. De taal vormt een drempel. “Voor West-Europese zangers is de poëzie waarop het Poolse liedrepertoire gebaseerd is, lastig uit te spreken. Dat houdt ze tegen om het uit te voeren.”
Droom
Aldona en Maurice overwogen de repertoirekeuze voor hun cd goed. “Daarbij kwam Maurice met het uitstekende idee om van alle componisten ook enkele mazurka’s op te nemen”, vertelt Aldona.
“We realiseerden ons dat melancholie een overkoepelend begrip is voor bijna alle liederen die we gekozen hebben.” Dat is eigenlijk geen toeval, meent Aldona. “Polen hebben een soort melancholie ‘achter hun ogen’, dat ben ik me ook gaan realiseren toen ik door mijn werk in andere delen van Europa kwam. Het komt op de cd ook tot uiting in de teksten van de liederen, de poëzie van bijvoorbeeld Adam Mickiewicz.” Voor de mensen die het Pools niet machtig zijn, heeft ze de liedteksten in een Engelse vertaling in het cd-boekje laten opnemen.
De muziek uit haar geboorteland gaat de jonge sopraan zeer aan het hart, al was het nooit een bewust voornemen om Poolse muziek te promoten. Ze ontdekte tijdens haar master in Den Haag dat haar docenten en medestudenten heel weinig werk van Poolse componisten kenden. Ze besloot een workshop te organiseren. Daar begon het mee. “Eigenlijk is de cd Melancholia een voortzetting van mijn droom om het publiek kennis te laten maken met minder bekende Poolse muziek”, vertelt ze.
Aldona heeft ondertussen alweer plannen voor een volgende plaat, die gevuld moet worden met nog niet uitgegeven muziek. In bibliotheken in Polen liggen veel onontdekte manuscripten. “Het maakt me niet alleen een zangeres, maar ook een researcher. Ik voel me soms archeoloog van de onbekende muziek in Polen.”
“Die laatste cyclus is een mysterie voor me”
Op Melancholia staat muziek van drie componisten wier werk ook buiten Polen bekend is geworden. Liederen van Fryderyk Chopin openen de plaat. Aldona koos er drie van de negentien die hij naliet. “Chopin was een heel groot componist, maar eerlijk gezegd was hij geen held in het componeren van vocaal repertoire. Hij schreef deze liederen voor meisjes uit de betere standen, die ze op feestelijke bijeenkomsten zongen. Ik koos ze voor de cd juist omdat we Chopin vooral kennen van zijn pianomuziek.”
Het eerste lied, ‘Śliczny chŁopi’, gaat over verliefd worden op een prachtige jongeman. “Ik dacht: ik ben jong, ik ga dit eerste lied opdragen aan de jongeman in mijn leven”, vertelt Aldona lachend. “Het tweede lied, ‘Melodia’, is heel anders. De tekst van Krasiński gaat over de geschiedenis van het Poolse volk. Dat lied wilde ik heel graag zingen.”
Via werk van Paderewki gaat het naar Karol Szymanowski. Diens liederen klinken het meest modern. “Ze stammen uit een periode in het werk van de componist die werd bepaald door invloeden van folklore. Maar zeker de laatste cyclus, Word Songs op teksten van Julian Tuwim, heeft een sterk impressionistisch karakter. Eigenlijk is die laatste cyclus een mysterie voor me. Bij het werken aan de stukken ontdekten Maurice en ik dat je in een compleet andere muzikale wereld wordt getrokken.”
Aldona hoeft niet lang na te denken over de vraag welke tekst haar het meest aanspreekt: ‘Piosnka dudarza’, ofwel ‘The piper song’. “De tekst van Mickiewicz gaat over een musicus die voortdurend op reis is. De mensen zijn enthousiast over zijn muziek, maar niemand begrijpt hem werkelijk. Tot hij iemand ontmoet die hem bij de hand neemt. Die tekst is een reflectie van hoe ik me soms voel, met al het reizen en alle mensen om me heen.”
Pop-cd
Aldona is blij met de aandacht voor het album. “Deze cd is voor mij een begin van mijn muzikale ‘volwassenheid’”, stelt ze aan het eind van het gesprek. Ze wil nog even terugkomen op de samenwerking met pianist Maurice Lammerts van Bueren. “Hij is geweldig om mee te werken en iemand die zangers heel goed begrijpt. Deze cd is echt het product van onze samenwerking.”
“Voor de hoes had ik een uitgesproken opvatting; ik wilde liever niet met een foto van ons of van de componisten komen. Annelieke, de dochter van Maurice en een jonge kunstenares, heeft het artwork voor de cover gemaakt. Het zou ook de cover van een pop-cd kunnen zijn, en dat idee spreekt me aan.”
Op 2 juni 2019 zullen Aldona Bartnik en Maurice Lammerts van Bueren het repertoire van Melancholia live uitvoeren in een recital in Helmond. Er gebeurt ondertussen nog veel meer in het muzikale leven van de jonge Poolse sopraan. Dankzij een beurs van het Poolse ministerie van cultuur en nationaal erfgoed gaat ze research doen in het Ossolineum, één van de grootste wetenschappelijke bibliotheken van Polen, zo maakte ze afgelopen week bekend op haar website. Ze gaat er materiaal verzamelen voor een volgend soloalbum, dat gewijd zal zijn aan zelden uitgevoerde of zelfs onontdekte liederen en aria’s.
door Francois van den Anker

Bartnik zet Poolse melancholie op cd