Moja Polska!
vanaf zondag 31 maart, wekelijks om 20.15 uur op NPO 2

In de nieuwe VPRO-reisserie Moja Polska! (Mijn Polen) neemt de Pools-Nederlandse journalist Dore van Duivenbode (33) de kijker in vijf afleveringen mee door Polen zoals het niet eerder in beeld is gebracht.

Info: https://www.vpro.nl/programmas/moja-polska.html

Er werken in Nederland zo’n 250.000 Polen en als het over Polen gaat, wordt er al snel gedacht aan bouwvakkers, fruitplukkers en aspergestekers. En aan krantenkoppen als: de Poolse democratie wankelt. Maar wat is er echt aan de hand?

Polen vierde onlangs haar honderdjarig bestaan en kent een roerige geschiedenis: na loden jaren van communisme, herwonnen vrijheid en westerse democratie is er nu een terugkeer naar het conservatisme. Wat zit er achter deze hang naar het verleden?

Samen met regisseur Britta Hosman onderzoekt Dore van Duivenbode tijdens haar reis hoe het mogelijk is dat haar moederland gedurende haar leven zo sterk – en voor haar verwarrend – is veranderd.

Dore en Polen

De Poolse moeder van Dore groeit op in Oświęcim: de Poolse naam voor Auschwitz. Een duistere plek die bekend wordt vanwege het nabijgelegen gelijknamige concentratie- en vernietigingskamp. Vlak na de oorlog verruilt ze Polen voor Nederland waar ze in Rotterdam een gezin sticht. In de zomervakanties reist Dore met haar moeder en broertje terug naar de geboorteplaats van haar moeder en ziet hoe het communistische Polen in razend tempo bij het vrije Westen gaat horen.

zomerhuis in Auschwitz

De reis van Dore begint in de stad Oświęcim waar haar familie vandaan komt en wat tegelijkertijd ook de donkerste plek van Polen is vanwege de gruwelijkheden die hier plaats vonden. Hier leven de Poolse inwoners tussen de resten van het concentratiekamp Auschwitz. Maar ze zijn vooral opgescheept met een geschiedenis die ze niet zelf hebben gemaakt. Dore brengt in Oświęcim echter gelukkige zomers door, in het vakantiehuis van haar grootouders – zich toentertijd niet bewust van het weerzinwekkende verleden.

Wanneer zowel haar moeder als haar grootouders niet meer leven, is ze genoodzaakt het familiehuis te

verkopen. Hoewel het moeilijk is om afscheid te nemen, is het ook een mooie gelegenheid om eindelijk met weinig bagage Polen in te trekken en te ontdekken hoe het land in elkaar steekt. Waar vroeger altijd werd gezwegen over het verleden, krijgt Dore de bewoners aan het praten over wat zij meemaakten en wat dat voor gevolgen heeft gehad.

Polen op een kantelpunt

Van alle voormalige Oostbloklanden heeft Polen de snelst groeiende economie en is het in de afgelopen jaren op vele gebieden uitgegroeid tot een modern land. Maar sinds de conservatieve PiS-regering aan de macht is, lijkt Polen terug te vallen in oude dictatoriale structuren. De katholieke kerk heeft zijn ijzeren greep terug en werkt nauw samen met politiek en staat. En steeds weer is er onenigheid met Brussel. Het is zelfs de vraag of Polen wel tot de EU kan blijven behoren. Miljarden euro’s aan subsidies moesten van Polen een replica van Noordwest-Europa maken. Liberaal, steeds meer seculier en een tikkeltje saai. Het tegenovergestelde is waar gebleken, het is een onrustige tijd en er staat veel op het spel. Zeker voor Dores leeftijdgenoten.

melancholie, wodka en dromen

In Moja Polska! vraagt Dore van Duivenbode zich af hoe het mogelijk is dat haar moederland gedurende haar leven zo sterk is veranderd. Wat is er gebeurd in de afgelopen dertig jaar toen Polen bij het vrije Westen ging horen en waarom sluit het land nu weer haar deuren? De Polen zijn een gesloten volk, maar met haar open blik weet Dore hun hart te raken en laat ze door hun ogen een wereld zien van melancholie, wodka en zoete dromen over een beter leven.

Nergens vallen het oude en moderne leven zo zichtbaar samen. In de grote steden willen jonge mensen bij het vrije Westen blijven horen en het juk van de kerk afwerpen, terwijl het in de dorpen soms voelt alsof je dertig jaar wordt teruggeworpen in de tijd. Tot in families toe is het land verdeeld en worstelen de Polen met de koers die het land op gaat.

Polen staat momenteel op gespannen voet met de Europese Unie. De vraag rijst zelfs of het lidmaatschap van Polen nog wel houdbaar is. Het land probeert een eigen stem te vinden, maar die stem betekent voor iedere Pool iets anders. Blijft het land verdeeld of kan Polen, ondanks de bewogen geschiedenis, zich verenigen en een stabiele toekomst opbouwen?